Nadat het boek ruim twintig jaar ongelezen in mijn kast had gestaan, begon ik kortgeleden in De gezongen aarde van Bruce Chatwin. Daarin beschrijft Chatwin zijn reis door Australië en zijn pogingen de natuurreligie van de Aboriginals te doorgronden. Net nadat ik aan het boek was begonnen, sloeg het coronavirus in ons land toe en ontregelde het ons leven volledig. Chatwin schrijft dat de twee wereldoorlogen in de twintigste eeuw volgens de Aboriginals de prijs waren die de westerse mens betaalde voor een manier van leven waarin hij meer neemt van de natuur dan hij teruggeeft. Ik was blij dat ik het boek juist nu uit de boekenkast had gepakt, want is wat de Aboriginals over de wereldoorlogen zeggen niet ook van toepassing op wat we nu meemaken? Dat inzicht bracht mijn onrustige en bezorgde gedachten tot rust.
Herstel van het evenwicht
Als acupuncturist herken ik in het ‘geven en nemen’ van de Aboriginals het herstel van het evenwicht van yin en yang dat tijdens een crisis kan optreden. Wat stijgt zal dalen, wat verhit raakt zal afkoelen, wat toeneemt zal uiteindelijk weer afnemen. De moderne mens lijkt voortdurend te willen bewijzen dat hij zo slim is dat hij die natuurwet kan omzeilen. Hij denkt dat hij voor altijd kan blijven nemen, verwarmen, groeien en stijgen. Maar de toren van Babel die wij bouwen begint steeds meer te wankelen, de inspanning die we moeten doen om hem overeind te houden steeds groter. Steeds meer voelt het als een kaartenhuis die nog maar een klein duwtje nodig heeft om hem te laten instorten. Je weet niet wanneer het komt, of uit welke richting, maar je voelt dat het niet uit kan blijven. Hoe hoger de toren, hoe groter de gevolgen van de ineenstorting, dus hoe groter de angst. Het coronavirus is het duwtje dat onze toren omverduwt.
Tussen hoop en vrees
Op social media schrijven sommige mensen dat het daarom goed is dat het gebeurt; goed voor de natuur, goed voor de mensen die eindelijk weer rust vinden en tijd en aandacht hebben voor zichzelf, elkaar en hun gezin. De uitbraak van het virus biedt ons een kans op herbezinning. Na deze crisis komt er een betere wereld, waarin mensen respectvoller met zichzelf, elkaar en de natuur omgaan. Soms denk ik dat dat klopt en wil ik me eraan vasthouden, omdat het me troost en geruststelt.
Maar andere berichten herinneren me aan alle ellende die deze uitbraak veroorzaakt. Denk aan het kind met gewelddadige ouders dat gedwongen thuis moet blijven, aan de weerloze vluchteling die in zijn tentenkamp is overgeleverd aan het virus. Denk aan de gruwelijke beelden van doodzieke mensen in de ziekenhuizen. Biedt de crisis hun een kans op herbezinning? Het lijden dat het gevolg is van de ontwrichting van ons systeem is immens. Als ik meega in die stroom voel ik me bezorgd, angstig en machteloos. Ik wil van die gevoelens af, maar ik kan en wil mijn ogen niet sluiten voor het leed.
Al die duizenden berichten die wat er nu gebeurt proberen te duiden, te voorspellen en te begrijpen maken me onrustig. De uitbraak heeft hetzelfde effect als een stok die je in een mierennest steekt. Alle mieren krioelen er omheen: Wat is dit? Wat is er gebeurd? Wat moeten we doen? Is het goed, of juist slecht?
Natuurwetten
Het helpt me om te lezen wat de Taoïsten uit het antieke China hierover te zeggen hebben. Zij leggen uit dat natuurwetten helemaal niets te maken hebben met goed of slecht. Natuurwetten doen gewoon wat ze doen. Ze zijn in feite onpersoonlijk en neutraal. Hoog is niet beter dan laag, donker niet slechter dan licht. Natuurwetten hebben geen doel, geen plan en geen mening. Het is de mens die altijd plannen maakt, doelen nastreeft en een mening heeft. Het is de mens die het niet kan laten overal betekenis aan te geven, alles te duiden en te beoordelen. Maar wat voor jou goed is, kan voor mij slecht zijn. Wat vanaf de ene plek goed lijkt, is vanuit een ander perspectief slecht, wat je het ene moment positief noemt, kun je even later weer als iets negatiefs ervaren. Het gevolg van de natuurwet van yin en yang is niets meer en niets minder dan beweging en verandering. Hoe groter de verandering, des te groter de neiging van de mens om er betekenis aan te geven, om te duiden en te beoordelen. Het is onze manier om naar controle te zoeken als we die zijn kwijtgeraakt. Maar juist daardoor verkrampen we en worden we nog meer uit het lood geslagen.
Het middelpunt zoeken
Met dat besef ga ik op mijn meditatiemat zitten. Ik focus me op de voortdurende veranderingen in mezelf, zoals mijn leraar S.N. Goenka me dat leerde. Ook over die veranderingen heb ik geen enkele controle. Het stroomt, trekt, gloeit en drukt. Het explodeert en trekt samen, het verduistert en verlicht. Emoties, gevoelens en gedachten bewegen in golven door me heen. Alles wat verschijnt, verdwijnt ook weer. Als ik die ervaringen probeer te begrijpen of ze indeel in slecht en goed, ontstaat er weerstand. Ik klamp me vast aan wat ik prettig en positief vind en ik verzet me tegen alles wat ik als ongewenst beschouw. Als ik met oprechte open belangstelling waarneem en wat wil bewegen vrijlaat, worden de bewegingen langzaam kleiner, de ervaringen subtieler. Het proces lijkt op een slinger die in steeds kleinere uitslagen steeds dichter rond een middelpunt beweegt. Als ik niet meer waarneem vanuit de polen, maar vanuit het midden, het punt waar de slinger telkens naar terugkeert maar waar hij nooit stilstaat, zie ik dat alles voortdurend eindigt maar ook steeds opnieuw begint. Daar hervind ik mijn evenwicht.
Vertrouwen en verwondering
Als mijn bewustzijn in het midden rust is er een diep en onverklaarbaar vertrouwen. Ik heb weer oog voor het wonder van het kleine, zoals de warmte van de plotselinge nabijheid van mijn gezin en de helblauwe lentehemel. Ik voel dieper mee met het lijden van de ander, maar ik verlies me er niet in. Ik neem verantwoordelijkheid voor mijn eigen bescheiden bestaan, door te doen wat mij vandaag te doen staat en zorg te dragen voor mijn directe omgeving. Vanuit het midden kijk ik met nieuwsgierigheid en verwondering naar het grote gebeuren. Ik laat het gebeuren, gefascineerd beseffend dat ik daar een vitaal onderdeel van ben.
Anker en lichtpunt
In de oosterse filosofie en in de religies van de natuurvolken zijn evenwicht en harmonie veel belangrijker dan groei en succes. Daar kunnen we als mensheid nu ongetwijfeld veel van leren. Maar de vraag of de mensheid die belangrijke les door deze crisis zal leren, kan ik niet beantwoorden. Het antwoord op de vraag of ik er iets van leer, heb ik in eigen hand. Ik laat daarom los als ik me vastklamp en ik herstel steeds opnieuw het contact met het stabiele midden in mezelf. Zo vind ik het kompas waarmee ik mijn koers kan bepalen in de storm en zo vind ik de stabiliteit om een anker en een lichtpunt te zijn voor mijn omgeving. Alles begint in mij.
Ik hoop dat deze tekst je aanmoedigt om op je eigen manier de slinger tot rust te laten komen en rust te vinden in jezelf. Wees geduldig met jezelf als je het contact met het midden weer verliest. Ieder moment van heelheid, inzicht en kalmte blijft voortbestaan als een kostbaar ankerpunt dat je uitnodigt om weer terug te keren naar de veilige haven in jezelf.
Als je dit artikel waardeert, kun je je abonneren op mijn blog. Je kunt ook op de hoogte blijven door me te volgen op Facebook.
